TÜTED’in yaşam süreci Cumhuriyet tarihimizin en baskıcı, en kanlı dönemi olan iki askeri darbe arası ile tariflenmiştir. Mirası üzerine kurulduklarını belirttikleri TEKSEN’ in 12 Mart 1971askeri darbesiyle kapatılmasının hemen sonrasında kurulmuşlar ve 12 Eylül 1980 askeri darbesi döneminde kapatılmışlardır. Bu dönemin büyük bir kısmı başta Ankara, İstanbul olmak üzere çeşitli ilerde ilan edilen sıkıyönetimler ortamında geçmiştir.

  • 12 Mart Darbesi ardından 12 ilde 26 Nisan 1971 – 26 Eylül 1973 arası yaklaşık 2,5 yıl …
  • Yaygın şiddet nedeniyle 22 ilde 26 Aralık 1978 – 12 Eylül 1980 arası yaklaşık 2 yıl …
  • 12 Eylül ardından bütün yurtta 12 Eylül 1980 – 19 Temmuz 1987 arası yaklaşık 7 yıl …

12 Eylül1980 öncesi neredeyse tüm yurtta grev dalgalarının yayıldığı bir dönemdir:

  • 1978’de 87 işyerinde, 9.748 işçinin katıldığı 426.127 işgünlük,
  • 1979’da 126 işyerinde, 21.011 işçinin katıldığı 1.124.721 işgünlük,
  • 1980’de, 12 Eylül’e kadar olan dönemde, 220 işyerinde, 84.832 işçinin katıldığı 1.303.253 işgünlük grev yapılmıştır. 1980’de yapılan 220 grevin 197’si DİSK’e bağlı sendikalar tarafından düzenlenmiştir.

1978’de 1200’ün, 1979’da 1500’ün üzerinde olmak üzere 1975 – 1983 arasında yaklaşık 6.000 kişi yaşamını yitirmiş ve 11.000 kişi yaralanmıştır. 1978 – 1983 arası 32.650 kişi yargılanarak çeşitli cezalar almıştır. TÜTED’de bu ölüm, baskı ve şiddetten payını alırken, bunlara direnmiş, kendi mücadele yolunda çabalar göstermiştir.

ÖLDÜRÜLMELER

TÜTED’in pek çok üyesi bu dönemde şiddet görmüş, yaralanmış, hatta öldürülmüştür. Bunların hepsini bilmemiz, hatta bugün bile bir çalışma yaparak çok sıhhatli bilgilere ulaşmamız, rakamsal bilgiler vermemiz çok zor görülmektedir. Ancak elimizde bulunan TÜTED Haberler Dergisi’nde Ekim 1978 – Ocak 1979 tarihleri arasında 3 ay içinde 5 TÜTED üyesi ile ilgili bu anlamda öldürülme haberi bulunmaktadır. Bu dönemin ortamı hakkında yüzlerce sayfalık bilgi, belge ve ifade mevcuttur.

26 Kasım 1978′de KTÜ Bilgi İşlem Merkezi Başkanı ve TÜTED’in Genel Yönetim Kurulu üyesi Dr. Necdet Bulut, eşi ve oğlu ile birlikte evine dönerken yaylım ateşine tutulmuş, ağır yaralanmış, 8 Aralık 1978′de vefat etmiştir.

9 Ekim 1978′ de TÜTED Ankara Şubesi üyesi teknisyen Hürcan Gürses Bahçelievler’de 6 arkadaşı ile birlikte kaldığı evde,

22 Kasım 1978′de İstanbul Şubesi üyesi inşaat mühendisi Kenan Öztürk bürosunun önünde,

18 Aralık 1978′de Ziraat Yüksek Mühendisi Akın Özdemir, Adana’da Köy Kooperatifi ADAKO Birlik Genel Müdürlüğü ve Ziraat Mühendisleri Odası Başkanlığını yürütürken pusuya düşürülerek öldürülmüşlerdir.

Ocak 1979′ da TÜTED Genel Yönetim Kurulu Üyesi ve Tarsus Başkanı Sönmez Targan’ ın evine saldırılmış ve eşi öldürülmüştür.

BASKILAR, FAALİYETTEN ALIKONULMALAR, KAPATMALAR
TÜTED İZMİR ŞUBESİNİN “FAALİYETTEN ALIKONULMASI”

15 Mart 1976′ da Anayasa Mahkemesi tarafından kuruluş kanunu iptal edilen Devlet Güvenlik Mahkemeleri çalışmalarına devam etmişlerdir. İzmir Devlet Güvenlik Mahkemesi’nin kararıyla TÜTED İzmir Şubesi ve İMO İzmir Şubesi polis tarafından aranmıştır. Gerekçe olarak ise daha önce yayımlanmış bir bildiri gösterilmiştir. Her iki Şubenin de karar, üye kayıt ve gelir-gider defterlerine incelenmek üzere el konulmuştur. Bu İzmir Şubesi için 14 ay sürecek bir serüvenin başlangıcıdır.

Aralık 1975′ de yayımlanan, içlerinde TÜTED İzmir Şubesi’nin de bulunduğu 16 örgütün ortak bildirisi hakkında, yayımlandıktan 5 ay sonra yapıldığı söylenen bir ihbar üzerine ve olaydan 7 ay sonra İzmir Devlet Güvenlik Mahkemesi’nde dava açılmıştır. Bildiride, aralarında teknik elemanların da bulunduğu siyasal tutukluların sağlık durumlarına değinilerek bazı talepler dile getirilmekteydi. İzmir DGM Savcısı tarafından bildirinin Dernekler Yasası’na aykırı olduğu ve yasaların suç saydığı eylemleri övdüğü iddia edilmiştir.

30 Haziran 1976′ da, Ceza Yasası’nın 312. maddesine ve 1630 sayılı yasaya muhalefet iddiasıyla açılan davanın ilk duruşması yapılmıştır. Bu duruşmada, 79 örgüt yöneticisi hakkında 2 yıla kadar hapis cezası ve örgütlerin kapatılması istenmiştir.

15 Temmuz 1976 ‘da İzmir Devlet Güvenlik Mahkemesi aldığı bir kararla içlerinde TÜTED İzmir Şubesi’nin de bulunduğu 13 derneği açılan dava sonuçlanıncaya kadar faaliyetten men etmiştir.

İzmir Devlet Güvenlik Mahkemesi, Ankara Devlet Güvenlik Mahkemesi, İzmir Ağır Ceza Mahkemesi, İzmir 2. Asliye Ceza Mahkemesi, İzmir Toplu Basın Mahkemesi, İzmir Asliye Ceza Mahkemesi, Yargıtay’ı dolaştıktan sonra davaya İzmir 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nin bakması kararlaştırılmıştır.

9 Eylül 1977′ de bütün bu mahkemeleri dolaştıktan sonra 2. Ağır Ceza Mahkemesinin bir ara kararıyla İzmir Şubesi 14 aylık aradan sonra yeniden faaliyete geçmiştir.

Karar “faaliyetten alıkonmasının kaldırılması” şeklindedir, ancak dava aynı mahkemede sürecektir. Davanın sonuçlanıp, sonuçlanmadığı hakkında elimizde bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak bir süre sonra TÜTED tamamen faaliyetten alıkonulmuş ve daha sonra da 12 Eylül ortamında kapatılmıştır.

Baskı ve kapatmalar sadece TÜTED İzmir Şubesi ile sınırlı kalmamış ülkenin tüm bölgelerindeki TÜTED şubelerini de kapsamıştır.

İSTANBUL ŞUBESİ ÜYELERİNE GÖZALTILAR

Temmuz 1975 içersinde üyeleriyle ortak toplantı yapan TÜTED İstanbul Şubesi, İstanbul’da afişleme kampanyası başlatmaya karar vermiştir. Bu amaçla hazırlanan 10 bin afiş İstanbul’un çeşitli yerlerine yapıştırılmış, afişleme sırasında 22 TÜTED üyesi gözaltına alınmıştır.

TÜTED SEYDİŞEHİR ŞUBESİ ÜSTÜNDEKİ BASKILAR

07 Ağustos 1974′ de Müteşebbis Yönetim Kurulu’nun atanan ve 11 Mayıs 1975′ de 1. Olağan Kongresini yapan TÜTED’in Seydişehir Şube Başkanı Kemal Oyman dövülmüştür.

Etibank Alüminyum Tesisleri’nde sendika seçimlerinde DİSK’e bağlı sendikadan yana tavır koyan ve işçiler arasında çalışmalar yapan sonraki TÜTED Seydişehir Şube Başkanı Makine Yüksek Mühendisi Hasan Dal ve Metalürji Mühendisi Osman Kurtoğlu işten atılmıştır.

Daha sonra TÜTED Seydişehir Şube Başkanı Makine Yüksek Mühendisi Levent Ünsal, Elazığ’a tayin edilmiştir. Levent Ünsal ile birlikte içlerinde TMMOB İşyeri Temsilcisi Kimya Yüksek Mühendisi Ali Çalışkan’ın olduğu 7 mühendis daha Konya, Artvin, Isparta, Kastamonu, Kütahya gibi çeşitli şehirlere sürülmüştür. TMMOB Seydişehir İşyeri Temsilcisi Metalürji Yüksek Mühendisi Hikmet Bilge tutuklanmıştır.

26 12 1975′ de bir işçinin ölümüyle sonuçlanan bir dizi olay yaşanmıştır. TÜTED Şubesi saldırıya uğramış, Dernek binası tahrip edilmiş, yağmalanmış, tabelası çiğnenmiş, TÜTED üyesi bir teknik elemanın evi bombalanmıştır.

Seydişehir Alüminyum tesislerindeki baskılar sonucu, sürgün ve işten atılmalar nedeniyle Seydişehir Şubesi Yönetim Kurulu üyeleri ve Dernek üyelerinden büyük bir çoğunluk Seydişehir’i zorunlu olarak terk etmek durumunda kalmış, böylece Seydişehir Şubesi fiilen çalışamaz duruma gelmiştir. Seydişehir’de yeniden Şube oluşturma veya Temsilcilik açma girişimleri ise olumlu sonuç vermemiştir.

TÜTED VAN ŞUBESİ, SÜRGÜNLER

İki yıldan fazla bir suredir Van’da Karayolları 2. Bölgeden yapım şantiye şefi olarak çalışan ve “kontrolünde çalışan yüklenici ve taşeronların bir takım haksız istemlerine karşı koyan” TÜTED Van Şube Başkanı inşaat mühendisi Salih Pişken bölgede ciddi bir teknik eleman ihtiyacı bulunmasına rağmen Van’dan Edirne’ye sürülmüştür.

Bu olay üzerine 2. Bölge teknik elemanları ve işçileri 24 imzalı dilekçe ile başvurarak Bayındırlık Bakanlığı’na uygulamanın doğru olmadığını bildirmişlerdir.

Ayrıca 1975 yılı içinde YSE 14. Bölge Müdürlüğü’nde yıllarca çalışan Muammer Çavuşoğlu, Cezmi Aksu, Lütfü Balta, Mehmet Çetin Diribaş, Selim Avcı’nın da yurdun çeşitli yerlerine tayini çıkmıştır.

TÜTED ÇANAKKALE ŞUBESİ, FAALİYETTEN ALIKONMA

Nisan 1976′ da TÜTED Çanakkale Şubesi, çalışmaya başlamasından sadece iki ay sonra, “Çirkin Oyunlar” başlığı altında Çanakkale PETKİM’de çalışan TÜTED üyeleri ve diğer çalışanların işten atılması ile ilgili olarak yayımlamak üzere yasal gereklilikleri yerine getirilerek bir bildiri hazırlamıştır. Ancak henüz dağıtılmamış bu bildiri bahane edilerek şube, Çanakkale Valisi tarafından faaliyetten alıkonularak kapatılmıştır.

TÜTED Çanakkale Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Akça ve diğer kurul üyeleri Armağan Sungur, Meydin Nurlu, Medan Kalkan çalıştığı işyerlerinde açığa alınmıştır

28 Nisan 1976′ da T.C. Çanakkale Asliye Ceza Mahkemesi faaliyetten men edilme kararını kaldırmıştır.

10 Temmuz 1976′ da TÜTED Çanakkale Şubesi’nin girişimiyle oynanacak Dostlar Tiyatrosu’nun “Ortak” oyunu Çanakkale Valisi tarafından yasaklamıştır.

Çanakkale Valisi yaklaşık bir yıl sonra da ikinci kez TÜTED Şubesinin çağrısı üzerine Çanakkale’ye gelen Dostlar Tiyatrosunun “Sabotaj” adlı oyununun oynamasına da izin vermemiştir.

Kasım 1976’da Çanakkale Petkim Plastik İşletme Fabrikasında çalışan TÜTED üyesi 4 teknik elemanın işlerine gerekçesiz olarak son verilmiştir. Fabrikada, DİSK’e bağlı Petrol ve Kimya İşçileri Sendikası üyesi olan işçiler ve TÜTED üyeleri, işveren tarafından işlerine son verileceği tehdidiyle TÜRK-İŞ’e bağlı Petrol-İş’e geçmeye zorlanmaktadır. Bu baskılara karşı direnen, sendikal haklarını savunan TÜTED üyeleri Feyzullah Ergun, Hakkı Öztürk, Süleyman Gaga ve Münir Sazan işveren tarafından hiçbir gerekçe gösterilmeden ve önceden yasal bildirim yapılmadan, işten çıkarılmışlardır. Feyzullah Ergun ve Hakkı Öztürk TÜTED Çanakkale Şube Yönetim Kurulu üyesidir.

TÜTED MANİSA ŞUBESİ YÖNETİCİLERİ İŞTEN ATILDI

Nisan 1976′ da TÜTED Manisa Şubesi Yönetim Kurulu iki üyesi ve Başkanı bölgelerinde sendikal faaliyetlere katıldıkları gerekçesiyle işten çıkarılmışlardır.

TÜTED MALATYA ŞUBESİ ÜYELERİ HAKKINDA İDARİ İŞLEM YAPILIYOR

Nisan 1976′ da TÜTED Malatya Şube üyesi Hikmet Kurt bir sendika genel kuruluna katıldığı ve konuşmasında eski TRT Genel Müdürü ile ilgili konulara yer verdiği, Nazım Hikmet’in “Bu Memleket Bizim” şiirini okuduğu için hakkında idari soruşturma açılmıştır. Hikmet Kurt 10 ay önce Malatya’ya sürgün olarak gelmişti.

TÜTED ANTALYA ŞUBESİ ESKİ BAŞKANI İŞTEN ATILDI

Nisan 1976′ da bir süre önce Antalya Valiliği’nce kapatılan TÜTED Antalya Şubesi’nin Başkanı Ruşen Tuğcuoğlu, Antalya Pil Fabrikası’nda sendikal faaliyetlere katıldığı gerekçesiyle işten atılmış; onunla birlikte diğer TÜTED üyeleri hakkında da işlem yapılmıştır

TÜTED KASTAMONU ŞUBESİ BASILDI VE KAPATILDI

1 Ekim 1976′ da TÜTED Kastamonu Şubesi polisler tarafından basılmıştır. Baskın sırasında Dernekte bulunan Şube Saymanı Mustafa Kahveci, hiçbir gerekçe gösterilmeden yapılan bu baskına itiraz etmesine rağmen görevli polisler bütün Derneği aramışlardır. Arama sonunda yasal sakıncası olan hiçbir şey bulamayan görevliler, Dernek duvarında asılı olan DİSK’in 1 Mayıs ve AYUD afişlerini “derneklere asmanın yasak olduğu” gerekçesiyle Mustafa Kahveci’yi gözaltına almışlar; daha sonra serbest bırakmışlardır.

8 Mart 1978′ de, 4 Mart 1978′ de Olağan Kongresini toplayan TÜTED Kastamonu Şubesi, kongreden dört gün sonra Valiliğin kararı ile Dernek binasında demokratik kitle örgütlerinin imzasını taşıyan bir açıklamanın ve 18 yaşından küçük kişilerin bulunduğu iddia edilerek bir ay süre ile kapatılmıştır.

TÜTED MAZIDAĞI ŞUBE BAŞKANI SÜRÜLDÜ

29 Ağustos 1976′ da TÜTED Mazıdağı Şubesi, kuruluşunu tamamlar tamamlamaz üyelerinin yoğun olarak bulunduğu Etibank Süper Fosfat Tesislerinde baskıya hedef olmuştur. Fabrika yönetimi ilk olarak iki TÜTED Yönetim Kurulu üyesini istifaya zorlamıştır. Etibank Fosfat tesislerinde kontrol mühendisi olarak çalışan inşaat mühendisi ve TÜTED Mazıdağı Şube Başkanı Alaaddin İnce hiçbir gerekçe gösterilmeden Kastamonu Küre Bakırlı Pirit İşletmelerine sürülmüştür.

TÜTED ADANA ŞUBESİNİN FAALİYETTEN ALIKONULMASI

Nisan 1977′ de TÜTED Adana Şubesi valilik kararıyla kapatılmıştır. Şube yöneticilerinin çeşitli başvurularına rağmen valilik ve emniyet müdürlüğü yetkilileri faaliyetten alıkoyma gerekçesini ve Dernek binasının kapatılması sırasında tutulan tutanağın bir örneğini TÜTED yöneticilerine vermemiştir. Sözlü olarak yapılan açıklamalarda, Dernek üyesi olmayan kişilerin Dernekte bulunduğu ve yapılan aramada yasak yayın ele geçirildiği söylenmiştir.

TÜTED KARADENİZ EREĞLİSİ ŞUBESİ BAŞKANI İŞTEN ATILDI

13 Mart 1978′ de TÜTED Karadeniz Ereğli Şubesi’nin kuruluşundan bir gün sonra Şube Başkanı İnşaat Mühendisi Vedat Acar çalıştığı Ereğli Demir Çelik Fabrikasındaki işinden çıkarılmıştır.

KOCAELİ VALİSİNİN ANTİDEMOKRATİK UYGULAMALARI

Kocaeli Valisi İbrahim Ural, il hudutları içinde faaliyet gösteren derneklere bir yazı yollayarak derneklerin para toplamalarına ilişkin yeni yasaklar getirildiğini bildirmiştir.

SİVAS OLAYLARINA ÇARE, KİTLE ÖRGÜTLERİNİ KAPATMAK

3 Eylül 1978′ de Sivas’ta ” Aleviler camilere saldırıyor, solcular camilere bomba koydu” şeklindeki söylentiler ve “komünistlere ölüm” sloganlarıyla yapılan saldırılarda 9 kişi ölmüş, 100’den fazla kişi yaralanmış, 167 işyeri zarar görmüştür. Bu olaylar bahane edilerek Valilikçe diğer demokratik kitle örgütleriyle birlikte TÜTED Sivas Şubesi de kapatılmıştır. 6.Ekim.1978′ de bu örgütler yeniden açılmıştır.

TÜTED SAMSUN ŞUBESİ POLİS TARAFINDAN ARANDI

29 Ocak 1979′ da TÜTED Samsun Şubesi polis tarafından arama emri gösterilmeden aranmıştır. Şubede bulunan TÜTED üyeleri tartaklanmış ve sebepsiz yere gözaltına alınmıştır. TÜTED Haberler’ in Şubede bulunan bütün sayıları, herhangi bir suç unsuru bulunmamasına rağmen toplanarak götürülmüştür. Gözaltına alınan üyeler daha sonra serbest bırakılmıştır.

TÜTED MERKEZİNİN “FAALİYETTEN ALIKONMASI

5 Şubat 1977′ de TÜTED, TÖB-DER ve TÜM-DER’in Ankara’da ortaklaşa düzenledikleri, 19 kuruluşun da desteklediği “Ekonomik ve Demokratik Haklar Miting ve Yürüyüşü” ne on binlerce kişi katılmıştır. Milliyetçi Cephe Hükümeti’nin ve siyasi cinayetlerin protesto edildiği toplantıda çıkan gruplar arası çatışmada 65 kişi yaralanmış, çok sayıda kişi gözaltına alınmıştır.

Miting akşamı Ankara Emniyet Müdürlüğü’nce düzenleyici üç derneğin genel başkanlarının ifadelerine başvurulmuş; 7 Şubat 1977′ de Ankara Valiliği bu olayı bahane ederek miting ve yürüyüşü düzenleyen TÜTED, TÖB-DER, TÜM-DER’i süresiz olarak “faaliyetten alıkoymuş”; Genel Merkezler ve yurttaki bütün Şubeleri kapatılmıştır.

22 Şubat 1977′ de Danıştay’ın “faaliyetten alıkoyma” hakkında yürütmeyi durdurma kararı vermesi ile bu üç örgüt çalışmalarına kaldıkları yerden devam etmeye başlamıştır.

TMMOB – TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ’NE BASKIN

15 Aralık 1977 Perşembe günü Ankara’daki TMMOB binası, Adalet Partisi Genel Merkezi yakınında meydana gelen bir olay bahane edilerek ve bu olaydan yaklaşık 20 dakika sonra, polis tarafından aranmak istenmiştir. Aynı anda, başlarında bir AP’li parlamenter ve AP Genel Merkezinden çıkan bir grubun da bulunduğu saldırganlar, polisin gözleri önünde taş ve şişelerle binaya saldırmışlardır. Bu arada binaya izinsiz girilemeyeceğini bildiren TMMOB Genel Sekreter Yardımcısı Oğuz Türkyılmaz ve İnşaat Mühendisi Ahmet Epli, bir kısım güvenlik kuvvetleri ve saldırganlar tarafından dövülmüşler, polis tarafından götürülmüşlerdir.

20 Aralık 1977 Salı akşamı, bu olaydan dört gün sonra, TMMOB bombalanmış ve tahrip edilmiştir.

Aynı günlerde Mamak Halkevi iki kez bombalanmış ve bina oturulamayacak hale gelmiş, ADMMA öğrencilerinin oturduğu bir kahvehaneye konulan bomba sonucu 17’si ağır olmak üzere 56 öğrenci yaralanmış ve 2 öğrenci ölmüştür.

TÜTED GENEL BAŞKANI AYKUT GÖKER HAKKINDA EGO’DA SORUŞTURMA

1978 yerel seçimlerden sonra, Ankara Belediye Başkanının değişmesini izleyen günlerde, Belediye Başkanı Ali Dinçer tarafından belediyeye bağlı EGO işletmesinde, aralarında Genel Müdür Ertuğrul Amasyalı’nın da bulunduğu 9 TÜTED üyesinin görevleri değiştirilmiştir. TÜTED Genel Başkanı Aykut Göker, TMMOB Genel Başkanı Teoman Öztürk ve TÜMDER Genel Başkanı Erhan Tezgör ortaklaşa bir basın açıklaması yaparak ilerici nitelikte bir belediye bünyesinde yapılan kıyım niteliğindeki atamaları, faşist uygulamaları kınadıklarını bildirmişlerdir.

Ocak 1978′ de bu açıklamanın basında yer almasından sonra o günlerde EGO’da çalışan TÜTED Genel Başkanı Aykut Göker hakkında EGO yöneticilerince “personel hukukunu” ilgilendiren meselelerde basın açıklaması yapmaya yetkisi bulunmadığı gerekçesiyle disiplin soruşturması açılmış uzun süreli terfi durdurma cezası ile cezalandırılması istenmiştir.

Bunun üzerine TÜTED Ankara Şube Yönetim Kurulu aldığı bir kararla, EGO’da TÜTED üyelerinin kıyımına sebep olan Belediye Başkanı Makine Mühendisi Ali Dinçer ve EGO Genel Müdürü Ethem Özbakır’ın Onur Kuruluna verilmesini kararlaştırmıştır.

TÜTED HABERLER’ İN MART-NİSAN 1978 SAYISI NEDENİYLE SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ AYKUT GÖKER VE YAZAR BÜLENT VARGEL HAKKINDA SORUŞTURMA

TÜTED Haberler’ in Mart-Nisan sayısında yer alan “Faşizme İhtar Eylemi” başlıklı yazı nedeniyle Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Genel Başkan Aykut Göker hakkında TCK’nın 312/1-2 maddelerine göre dava açılmıştır. Yine aynı sayıda yer alan “21 Mart Irkçılıkla Savaş Günü” konulu yazı nedeni ile de yazar Bülent Vargel ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Aykut Göker hakkında TCK’ nın 142/3-6 maddelerine aykırı harekette bulunulduğu iddiasıyla dava açılmıştır.

14 Ekim 1978′ de Toplu Basın Mahkemesinde davanın ilk duruşması yapılmıştır.

Ayrıca, Ankara Şubesi Haber Bülteni’nin 12. sayısında yer alan “1 Mayıs’ta 1 Mayıs alanında” ve “İşçi Sınıfının Faşizme İhtar Direnişine Teknik Elemanlarda Örgütlü ve Yığınsal Olarak Katıldılar” başlıklı yazılar da kovuşturmaya neden olmuştur. Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Namık Kemal Döleneken hakkında TCK’ nın 312/1-2 maddesine aykırı harekette bulunduğu iddiasıyla dava açılmıştır. Şube Bülteni için açılan dava, TÜTED Haberler için açılan dava ile aynı mahkemede birlikte sürdürülmüştür.

TÜTED MERKEZİNE BASKIN VE TÜTED’İN KAPANMASI

21 Ocak 1980 akşamı TÜTED Genel Merkezi ve Ankara Şubesi’nin bulunduğu bina “bir ihbarı değerlendirme” gerekçesiyle güvenlik kuvvetlerince basılarak, aranmıştır. Dernek binasının kapısı mühürlenmiş, aynı binada bulunan Arkeologlar ve Kimyagerler Dernekleri de kapatılmıştır. Güvenlik kuvvetlerince TÜTED’in kapatılması ve yöneticilerin gözaltına alınmasıyla ilgili olarak Sıkıyönetim Komutanlığı’nca bir açıklama yapılmamıştır. Bu baskın TÜTED’in kapanmasına kadar uzanan bir sürecin başlangıcı olmuştur.

O sırada, orada toplantı halinde bulunan Genel Merkez ve bazı Şube yöneticisi 14 kişi, Aykut Göker, Haluk Orhun, Reşit Oğuz, Hüseyin Özcan, Günay Bolazar, Yiğit Sayılgan, Tayyar Alaca, Macit Demir, Necdet Okan, Namık Döleneken, Gürsel Döleneken, Samih Özgen, Eren Sayılır, Leyla Eren gözaltına alınmıştır.

Gözaltına alınanlardan Eren Sayıl ve eşleri yönetici olduğu için orada bulunan Gürsel Döleneken, Leyla Eren 23 Ocak 1980′ de salıverilmiş, diğerleri “Gözetim” altına alınmıştır.

Daha sonra da gözetim altına alınanlardan Harun Aykut Göker, Reşit Oğuz, Günay Bolazar, Hüseyin Haluk Orhon, Hüseyin Özcan, Yiğit Sayılgan, Namık Kemal Döleneken, tutuklanmış diğerleri salıverilmiştir.

25 Ocak 1980′ de 43 örgütün Başkan ve Yöneticileri bir basın açıklaması yaparak demokratik kitle örgütleri üzerindeki baskıları protesto etmişler, TÜTED ve tüm demokratik örgütler üzerindeki baskılara son verilmesini, kapatılan tüm örgütlerin açılmasını istemişlerdir.

O günlerde sırayla TÜS-DER, TÜM ZERBANK-DER, TÖBDER, İKD, DEV-GENÇ, İGD, GENÇ-ÖNCÜ, İLD, MADEN-İŞ, BANKSEN ve BAYSEN sudan gerekçelerle kapatılmış, çoğunun yöneticileri tutuklanmıştır.

21 Ocak 1980′de TÜTED Merkezi’nden alınan yöneticiler 06 Şubat 1980′e kadar Etimesgut Zırhlı Tugayı’nda gözaltında tutulduktan sonra, tutuklama istemiyle Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi’ne sevk edilmişledir. Sıkıyönetim Komutanlığı 1 Nolu Askeri mahkemesi dosyayı inceleyerek haklarındaki istem ret etmiş, gözlem altındakiler aynı gün Komutanlıkça serbest bırakılmışladır.

21 Şubat 1980′ da itiraz üzerine aynı kişiler tekrar tutuklanıp cezaevine alınmışlardır.

25 Mart 1980 tarihinde yapılan duruşmanın sanıkları 21 Ocak’ta gözaltına alınan 14 kişiye ilaveten Turan Seyrek, Celal Coşkun Günaltay, Neyir Hülya Kumbasar’dan oluşmaktaydı.

01 Nisan 1980′ deki duruşmada ise tutuksuz yargılanmalarına karar verilerek tümü serbest bırakılmışlardır.

Açılan dava, 21Aralık 1972 tarih ve 1630 Sayılı Dernekler Kanunu’nun “Yasak veya İzne Bağlı Faaliyetler”i düzenleyen 35. maddesi ile ilgilidir. Kanunun 65. maddesinin 2. bendinde ise “35’inci madde hükümlerine aykırı faaliyette bulunan derneklerin yöneticileri altı aydan bir yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır” denmektedir.

12 Eylül 1980 Askeri Darbesinin birinci günü yayınlan bir bildiri ile siyasi partiler ve Kızılay gibi bir kaçı hariç tüm derneklerin faaliyetlerinin durdurulduğu kamuoyuna duyurulmuştur.

27 Ekim 1980′ de çıkarılan bir yasayla faaliyetleri durdurulan siyasi parti, dernek, federasyon ve konfederasyonların mallarının idaresi ve mal varlıklarına ilişkin menfaatlerinin korunması sıkıyönetim komutanının gözetim ve talimatı altında çalışacak kayyuma bırakılmıştır.

26 Şubat 1981′ de borçlarını ödemedikleri takdirde icra takibine uğrayacakları TÜTED’e bildirilmiştir. Dernek faaliyetten alıkonulduğu için aidatlarını toplayamamış, gelirlerinden mahrum kalmış, buna mukabil merkez olarak kullandıkları apartman dairesi ise mühürlü olduğu için boşaltılamamıştır. Bu talebi karşılayamadıkları için icra takibi başlamıştır.

9 Kasım 1981′ de 12 Eylül 1980’de kapatılması esas alınarak bir kayyum tayin edilmiştir.

25 Mayıs 1982′ de yapılan 14 duruşma sonrası görevsizlik kararı verilmesiyle dava dosyası Ankara İkinci Asliye Ceza Mahkemesi’ne intikal etmiştir.

26 Aralık 1984′ de toplam 21 duruşma ve TÜTED Merkezi’nin basılarak aranmasından tam 5 yıl sonra tüm sanıkların beraatlarına karar verilmiştir.

03 Ocak 1985′ de temyiz edilmemesi üzerine karar kesinleşmiştir. Ancak, davanın sürdüğü beş yıl boyunca dernek faaliyetten alıkonmuş; beraat sonrasında da faaliyetine devam edememiştir.

22 Ocak 1987′ de TC Maliye ve Gümrük Bakanlığı Ankara Defterdarlığı Milli Emlak Müdürlüğü altı ay içerisinde yeniden tüzük hazırlayıp Ankara Valiliğine tasdik ettirmedikleri için TÜTED’in kendiliğinden dağılmış sayılarak tasfiye işlemlerinin başladığı bildirilmiştir.

8 Ekim 1985′ de Valiliğin bu kararı onayladığını da bildirimlerine ilave etmişlerdir.

Böylece TÜTED’in ölümler, tutuklanmalar, baskılar, baskınlarla ve bunlara karşı mücadelelerle dolu 10 yıllık kısa ömrü artık tarih sahnesinde yerini almıştır.

TÜTED’İN DİSK DAVASINA DAHİL EDİLMESİ

TÜTED kapandıktan sonra da davaları bitmemiş DİSK ve DİSK’e Bağlı Sendikalar Davası’na ek iddianame ile dâhil edilmiştir.

25 Haziran 1981′ de, 1980 askerî müdahalesi sonrasında, DİSK – Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonunun Merkez ve Bölge Temsilciliklerinde çeşitli tarihlerde görev almış pek çok kişi hakkında Türk Ceza Kanunu’nun 146/1 madde ve fıkrasına muhalefetten dava açılmıştır. İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı (2) No’lu Askeri Mahkemesi tarafından açılan kamu davası “DİSK ve DİSK’e Bağlı Sendikalar Davası” olarak adlandırılmıştır.

24 Aralık 1981′ de düzenlenen ek iddianamelerle içlerinde TÜTED’in de bulunduğu çeşitli örgüt yöneticileri ana DİSK davasına dâhil edilmiştir. Bu ek iddianame üç sanığı, TÜTED Genel Başkanı Harun Aykut Göker ve TÜMAS Genel Başkanı Ahmet Balamir ile Tüm Yüksek Teknisyenler Derneği Yönetim Kurulu Başkan Vekili Fikri Şen’i kapsamaktadır. Yöneltilen suç:

“DİSK’in anayasal devlet düzenini yıkmaya yönelik icrai faaliyetlerinden sayılan hazırlık hareketlerini teşkil eden, …DİSK’in cepheleşme hareketlerinden olan demokratik platform çalışmalarına kuruluşları adına iştirak ederek anayasal devlet düzenini yıkmaya yönelik teşebbüslerde bulunmaktır”

“… Anayasal devlet düzenini cebren yıkıp yerine proletarya diktatörlüğünün kurulmasını temin için konfederasyon görünümü altında Türk Ceza Kanunu’nun 141. maddesinde tarifini bulan Marksist-Leninist nitelikteki illegal DİSK örgütünü oluşturdukları ve giderek ihtilalcı bir ruha kavuşturulan bu örgütün devlete yönelik olarak değişik tür ve biçimde gerçekleştirdiği eylemleriyle Anayasal Devlet Düzenini yıkmaya teşebbüs ettikleri anlaşıldığından, fiil ve hareketlerine uyan Türk Ceza Kanunu’nun 146/1 madde ve fıkrası uyarınca ayrı ayrı tecziyeleri” talep edilmiştir.

Türk Ceza Kanunu’nun “146/1 madde ve fıkrasına” göre istenen ceza o tarihlerde yürürlükte olan kanunlara göre idamdır.

10 Şubat 1983′ de, bu davanın açılmasıyla TÜTED Genel Başkanı Aykut Göker ve TÜMAS Genel Başkanı Ahmet Balamir gözaltına alınarak İstanbul’a gönderilmiş, bir ay sonra tutuklanmışlardır.

3 Haziran 1983′ de 4 ay hapiste kaldıktan sonra tahliye olmuşlardır.

24 Aralık 1981′ de başlayan 52’sinin de idamı istenen DİSK yöneticilerinden oluşan DİSK Davası beş yıl sürmüştür.

23 Aralık 1986′ da dava karara bağlandığında sanık sayısı 1477’ye ulaşmıştır. Bunlardan 264’ü 1-10 yıl arasında değişen ağır hapis cezalarına çarptırılmıştır. DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk ve MYK üyelerinin de içinde bulunduğu 264 sanık 10’ar yıl ceza almıştır. Geri kalan sanıklar hakkında beraat ve benzeri kararlar verilmiştir. TÜTED Genel Başkanı Harun Aykut Göker de beraat edenler arasındadır.

Mahkeme ayrıca DİSK’in kapatılmasına da karar vermiştir. Sanık avukatlarınca, bir kısım kararlar için ve bu bağlamda Savcılıkça da Göker ve Balamir için verilen beraat kararları konusunda temyize başvurulmuştur.

16 Temmuz 1991′ de yaklaşık 5 yıl sonra, Askerî Yargıtay 3. Dairesi, açıklanan gerekçeli kararıyla, verilen cezalara mesnet teşkil eden TCK’nın 141 ve 142. maddelerinin Terörle Mücadele Yasası ile kaldırıldığına işaretle, DİSK yöneticilerinin beraatlarına ve DİSK’in kapatılması kararının kaldırılmasına; beraat kararları konusunda yapılan itirazların da reddine karar verilmiştir.

Askerî Yargıtay 3. Dairesi’nin gerekçeli kararında:

“Bugün için artık teröre destek olmadığı, şiddeti benimsemediği ve şiddete başvurmadığı sabit olan bir sendika veya üst kuruluşun, devletin bir kişi veya bir zümre tarafından yönetilmesi veya sosyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenliğini sağlamak amacını güttüğü veya bu yolda faaliyet gösterdiği gerekçe gösterilerek kapatılması mümkün değildir.”

denilmiştir.